Chemia & Biochemia

Biochemia to dziedzina nauki, która zajmuje się badaniem procesów chemicznych zachodzących w organizmach żywych.

Dzięki biochemii jesteśmy w stanie zrozumieć, jakie procesy zachodzą w naszych ciałach i jakie czynniki wpływają na nasze zdrowie. Poniżej przedstawiamy kilka ważnych pojęć z dziedziny biochemii. Zrozumienie tych zagadnień jest kluczowe dla zrozumienia niektórych procesów zachodzących w organizmach żywych, a także dla leczenia chorób związanych z biochemią.

Choroby nowotworowe, znane również jako nowotwory lub nowotworzenia, to grupa chorób charakteryzujących się niekontrolowanym wzrostem i podziałem komórek w organizmie.

Nowotwory mogą występować w różnych częściach ciała, w tym w narządach wewnętrznych, kościach, skórze i tkanek miękkich. Istnieje wiele rodzajów nowotworów, w tym nowotwory złośliwe (nowotwory złośliwe) i łagodne (nowotwory łagodne).

Choroby metaboliczne

Nieprawidłowości w metabolizmie mogą prowadzić do chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca, choroba niedokrwienna serca i otyłość. Te choroby wynikają z zaburzeń w regulacji poziomu glukozy i lipidów we krwi, co prowadzi do przeciążenia układu metabolicznego. Leczenie chorób metabolicznych często wymaga zmiany stylu życia, w tym diety i aktywności fizycznej, a także stosowania leków.

Leki i substancje psychoaktywne – ich wpływ na organizm

Leki i substancje psychoaktywne, takie jak alkohol, narkotyki i leki przeciwbólowe, wpływają na organizm poprzez oddziaływanie na receptory i enzymy. Substancje te mogą mieć pozytywne lub negatywne skutki dla organizmu. Na przykład, leki przeciwbólowe mogą przynieść ulgę w bólu, ale mogą również prowadzić do uzależnienia i działań niepożądanych, takich jak uszkodzenie wątroby. Z kolei narkotyki i alkohol mogą prowadzić do uzależnienia, uszkodzenia narządów i zaburzeń psychicznych.

Biochemia ma kluczowe znaczenie w diagnostyce laboratoryjnej. Badania biochemiczne pozwalają na ocenę stanu zdrowia i funkcjonowania organizmu poprzez analizę składników chemicznych krwi, moczu, płynu mózgowo-rdzeniowego i innych płynów ustrojowych.

Natomiast biochemia krwi, to analiza stężenia składników osocza, obejmuje m.in.: wykonanie morfologii krwi, badania poziomu elektrolitów, lipidogramu, glukozy, hormonów czy białek.

Jednym z najczęściej wykonywanych badań biochemicznych jest morfologia krwi, która pozwala na ocenę liczby i jakości różnych typów komórek krwi, takich jak erytrocyty, leukocyty i trombocyty. Innymi przykładami badań biochemicznych są badania czynnościowe narządów, takie jak badania enzymów wątrobowych, które pozwalają na ocenę funkcjonowania wątroby, badania hormonalne, które pomagają w diagnozowaniu zaburzeń hormonalnych, oraz badania stężenia elektrolitów, takich jak sód, potas i chlorki, które pozwalają na ocenę równowagi elektrolitowej organizmu.

W diagnostyce laboratoryjnej biochemia jest również stosowana do wykrywania chorób genetycznych, w tym chorób metabolicznych, które są spowodowane zaburzeniami w procesach biochemicznych zachodzących w organizmie. Przykłady badań diagnostycznych z zakresu biochemii obejmują badania stężenia cholesterolu, glukozy i kwasu moczowego, które pozwalają na wykrycie chorób układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy i choroby dny.

Profile oznaczeń biochemicznych krwi
Analiza wykonywana jest w różnych wariantach. Najczęściej przeprowadzana jest ona w profilu ogólnym lub ukierunkowana w celu potwierdzenia lub wykluczenia konkretnego schorzenia. Dzięki biochemii krwi ocenić można stan poszczególnych narządów. Dlatego też w praktyce wyróżnia się profile oznaczeń, które pozwalają m.in. ocenić funkcjonowanie gruczołów wydzielniczych czy narządów, stężenie elektrolitów. Zakres badań objętych profilem często zawiera także analizy inne niż biochemiczne (np. morfologię).

Poza profilem ogólnym wykonywane są także:

Materiałem poddawanym analizie jest osocze. Jest to część płynna krwi, w której zawieszone są białe i czerwone krwinki oraz płytki krwi.

Osocze można odseparować od pozostałych składników krwi dzięki odwirowaniu na specjalnym urządzeniu i przeanalizować je pod kątem zawartości innych związków, cząstek i pierwiastków. Jego głównym składnikiem jest woda, w której znajdują się różnego rodzaju substancje. Są to m.in. hormony, jony, a także enzymy, glukoza, białka, tłuszcze czy sole mineralne oraz rozpuszczone gazy: tlen i dwutlenek węgla. Zawiera również produkty przemiany materii, w tym np. mocznik czy bilirubinę. Podczas badań analizowany jest skład osocza oraz ilość poszczególnych substancji, które u zdrowego człowieka powinny zawierać się w określonych przez laboratorium wartościach referencyjnych.

Badania immunochemiczne polegają na ocenie obecności określonych białek produkowanych przez układ odpornościowy i wydzielanych do różnych płynów biologicznych, w tym surowicy, moczu i płynu mózgowo-rdzeniowego. Testy mogą pomóc sprawdzić, czy odpowiedź immunologiczna organizmu na obce patogeny jest wystarczająca lub czy w jej przebiegu dochodzi do ataku własnych tkanek. Jednak oznaczanie poziomu przeciwciał czy białek dopełniacza to testy zlecane zazwyczaj już na etapie bardziej zaawansowanej diagnostyki przez lekarzy określonych specjalności i to również oni powinni dokonywać analizy wyników.

Badania biochemiczne i immunochemiczne mogą pomóc zróżnicować stany jakie ja

  • zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej (np. w zakresie sodu, potasu)
  • niedobory witamin, mikro- i makroelementów (np. witamina B12, żelaza)
  • zaburzenia gospodarki pierwiastkami (np. wapniowo-fosforanowej)
  • nieprawidłowości w zakresie gospodarki lipidowej, węglowodanowej, w metabolizmie białek
  • ostre uszkodzenie i zaburzenia funkcji wątroby, serca, nerek, trzustki
  • stan zapalny w organizmie
  • niedobory odporności
  • choroby autoimmunologiczne
  • niektóre nowotwory (np. kości, krwi, prostaty)

Koagulologia – to dział badań laboratoryjnych oceniający zaburzenia krzepliwości krwi, czyli jej zdolność do zatrzymania krwawienia. W niektórych chorobach krwi np. hemofilia, układ krzepnięcia może działać nieprawidłowo i mamy tu do czynienia z nadmiernymi, długo trwającymi krwawieniami. W innych przypadkach układ jest nadmiernie aktywowany lub za mało hamowany co stwarza ryzyko zakrzepów, a w konsekwencji może prowadzić do zatoru tętnicy, udaru mózgu czy zawału serca.

Testy biochemiczne wchodzące w skład koagulogramu pozwalają na ocenę działania układu krzepnięcia i jego zaburzeń. Do badań tych zalicza się wiele testów, z których najważniejsze to: 

  • PT – czas protrombinowy (INR) pozwala na ocenę tzw. zewnątrzpochodnego szlaku krzepnięcia
  • APTT czas kaolinowo-kefalinowy – pozwala na ocenę wewnątrzpochodnego szlaku krzepnięcia 
  • Fibrynogen – stężenie (rzadziej oznaczane)

Inne: czas krwawienia, czas trombinowy, czas fibrynolizy, D-dimery, aktywność osoczowych czynników krzepnięcia, aktywność Antytrombiny III